Իմմունոստաբը կենսաբանական ակտիվ հավելում է, որը պարունակում է 650 մգ վիտամին C և 22 մգ զինկի ցիտրատ։

Վիտամին C

Վիտամին C-ն կամ ասկորբինաթթուն առաջին անգամ առանձնացվել է 1923 թվականին հունգարացի կենսաքիմիկոս և Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Սզենտ-Գյորգիի կողմից և սինթեզվել է Հովարտի և Հիրստի կողմից: [1] Այն գոյություն ունի վերականգնված [ասկորբատ] և օքսիդացված ձևերով՝ որպես դեհիդրոասկորբինաթթու, որոնք հեշտությամբ փոխակերպվում են մեկը մյուսի և կենսաբանորեն ակտիվ են, ինչի շնորհիվ էլ այն գործում է որպես կարևոր հակաօքսիդանտ։ Վիտամին C-ն հեշտությամբ օքսիդացվող թթու է և քայքայվում է թթվածնի, հիմքերի և բարձր ջերմաստիճանի ազդեցությամբ: Բուսական և կենդանական տեսակների մեծ մասն ունակ է սինթեզել վիտամին C գլյուկոզից և գալակտոզից, ուրոնաթթվային ճանապարհով, բայց մարդը և այլ պրիմատները չեն կարող դա անել՝ այդ պրոցեսի համար անհրաժեշտ գուլոնոլակտոն օքսիդազ ֆերմենտի բացակայության պատճառով: Այս ֆերմենտի բացակայությունը մոտավորապես 40 միլիոն տարի առաջ  տեղի ունեցած մուտացիայի արդյունք է: [2]
Օրգանիզմի նորմալ ֆիզիոլոգիական գործառույթների համար անհրաժեշտ է վիտամին C: Այն մասնակցում է թիրոզինի, ֆոլաթթվի և տրիպտոֆանի սինթեզին և նյութափոխանակությանը, ինչպես նաև գլիցինի, պրոլինի, լիզինի, կարնիտինի և կատեխոլամինների հիդրօքսիլացմանը: Այն հեշտացնում է խոլեստերինի վերածումը լեղաթթուների և հետևաբար իջեցնում է խոլեստերինի մակարդակն արյան պլազմայում: Այն նաև մեծացնում է աղիքներում երկաթի ներծծումը։ Որպես հակաօքսիդանտ՝ այն պաշտպանում է օրգանիզմն ազատ ռադիկալների և տոքսինների տարբեր վնասակար ազդեցություններից: Վիտամին C-ն լայնորեն օգտագործվում է բազմաթիվ հիվանդությունների բուժման և կանխարգելման համար, ինչպիսիք են դիաբետը, աթերոսկլերոզը, սովորական մրսածությունը, կատարակտը, գլաուկոման, մակուլյար դեգեներացիան, ինսուլտը, սրտային պաթոլոգիաները, քաղցկեղը և այլն: [3]
Վիտամին C պարունակվում է ցիտրուսային մրգերում, կանաչ և կարմիր պղպեղում, ելակում, լոլիկում, բրոկոլիում, բրյուսելյան կաղամբում, շաղգամում, հնդկական փշահաղարջում և այլ տերևավոր բանջարեղենում: Այն ներմուծվում է օրգանիզմ սննդի կամ հավելումների միջոցով, ներծծվում է բարակ աղիքի էպիթելային բջիջների կողմից՝ SVCT1-ի միջոցով: [4]
Բացի լնդախտի կանխարգելման համար կիրառումից վիտամին C-ի հայտնի օգտակար ազդեցություններից է նաև սովորական մրսածության կանխարգելումն ու թեթևացումը: Վիտամին C-ի բարձր չափաբաժիններով (1-3գ) ընդունումը արդյունավետորեն կանխում և բարելավում է սովորական մրսածությունը: [5] Վիտամին C-ն արգելակում է իմունային համակարգի ավելորդ ակտիվացումը՝ կանխելով հյուսվածքների վնասումը։ Այն նաև նպաստում է հակաբակտերիալ ակտիվությանը, խթանում է բնական կիլլեր (NK) բջիջները և Th0 լիմֆոցիտների տարբերակումը Th1 ենթատեսակի: Բացի այդ, վիտամին C-ն նաև կարգավորում է պրոբորբոքային ցիտոկինների սինթեզը և ադհեզիայի մոլեկուլների էքսպրեսիան: [6]
Վիտամին C-ի հավելումների արդյունավետությունն ապացուցվում է համաճարակաբանական  գրականության զգալի մասով, որոնք պնդում են վիտամին C-ի մակարադակի և առողջության միջև դրական կապի առկայության մասին: Այսպիսով, մի քանի խոշոր կոհորտային հետազոտություններ ցույց են տվել հակադարձ կապ պլազմայի վիտամին C-ի մակարդակի և սիրտանթային հիվանդությունների և/կամ բոլոր պատճառներով մահացության ռիսկի միջև: [7]

Ցինկի ցիտրատ

Ցինկի ջրալույծ աղերը՝ գլյուկոնատը, սուլֆատը և ացետատը սովորաբար օգտագործվում են որպես հավելումներ հաբերի տեսքով՝ կանխելու ցինկի անբավարարությունը, ինչպես նաև երեխաների մոտ լուծը բուժելու համար՝ ռեհիդրատացիային զուգահեռ: Ցինկի ցիտրատը ջրում հեշտ լուծվող ցինկի բարձր պարունակությամբ այլընտրանքային միացություն է։ [8]
Ցինկը կարևոր դեր ունի ավելի քան 200 ֆերմենտների կառուցվածքային և կատալիտիկ գործառույթների պահպանման գործում, որոնք ներգրավված են հիմնական նյութափոխանակային ուղիներում, ներառյալ նուկլեինաթթուների նյութափոխանակությունը, սպիտակուցների սինթեզը և բջիջների բաժանումը: Ցինկի անբավարարությունն, ըստ երևույթին, տարածված է զարգացող երկրներում, ինչը բացասաբար է անդրադառնում երեխաների ֆիզիկական աճի, իմունային համակարգի, նյարդային զարգացման և վերարտադրողական ֆունկցիաների վրա, ինչպես նաև բարձրացնում է հիվանդացությունն ու մահացությունը: ԱՀԿ-ն համարում է, որ ցինկի անբավարարությունը զարգացող երկրներում, և հատկապես մահացության բարձր մակարդակ ունեցող երկրներում հիվանդություններով ծանրաբեռնվածության հիմնական գործոնն է [9]: Ցինկի անբավարարության զարգացմանը նպաստում են մի շարք գործոններ, այդ թվում՝ կյանքի ցիկլի որոշակի փուլերում պահանջների ավելացումը, վատ սնուցումը, ներծծման խանգարումները և կրկնվող լուծը: Այնուամենայնիվ, ցինկի անբավարարության զարգացման առաջնային պատճառը սննդակարգում ցինկի անբավարար ընդունումն է և ցինկի ցածր կենսամատչելիությունը, որը պայմանավորված է ֆիտինաթթվի բարձր պարունակությամբ բուսական սննդակարգերի օգտագործմամբ, որն արգելակում է ցինկի ներծծումը: [10]
Ցինկի գլյուկոնատի և օքսիդի հետ համեմատած ցինկի ցիտրատն ավելի լավ է ներծծվում առողջ մեծահասակների մոտ, ինչպես ցինկի գլյուկոնատը: Ցինկի ցիտրատի ներծծման աստիճանը կազմում է 61,3%, իսկ ցինկի գլյուկոնատինը և ցինկի օքսիդինը՝ համապատասխանաբար 60,9% և 49,9%: Բացի այդ, ցինկի ցիտրատի օգտագործումը կարող է այլընտրանք հանդիսանալ ավելի թանկ ձևին (ցինկի գլյուկոնատ) կամ այն ձևերին, որոնք տալիս են խիստ մետաղական, դառը և տտպող համ (ցինկի սուլֆատ և ացետատ): [11]
Համառոտ հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ ցինկի ցիտրատից ցինկը նույնքան լավ է ներծծվում, որքան ցինկի գլյուկոնատից, և որ ցինկի անբավարարության կանխարգելման և, հավանաբար, նաև լուծի բուժման համար ցինկի ցիտրատը նույնքան արդյունավետ է, որքան ցինկի գլյուկոնատը: Նրանում ցինկի ավելի բարձր պարունակությունը, լավ զգայական հատկությունները և ցածր գինը այն դարձնում են գրավիչ այլընտրանք գլյուկոնատին և ցինկի ջրալույծ այլ միացություններին: [8]

References
[1] Haworth WN, Hirst EL. Synthesis of ascorbic acid. J Soc Chem Ind (Lond) 1933;52:645–647.
[2] Nishikimi M, Fukuyama R, Minoshima S, Shimizu N, Yagi K. Cloning and chromosomal mapping of the human nonfunctional gene for l-gulono-gamma-lactone oxidase, the enzyme for l-ascorbic acid biosynthesis missing in man. J Biol Chem. 1994;269:13685–13688.
[3] Dunitz JD. Linus Carl Pauling. 28 February 1901–19 August 1994. Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 1996;42:316–8.
[4] Malo C, Wilson JX. Glucose modulates vitamin C transport in adult human small intestinal brush border membrane vesicles. J Nutr. 2000;130:63–69.
[5] Elwood PC, Lee HP, St Leger AS, Baird M, Howard AN. A randomized controlled trial of vitamin C in the prevention and amelioration of the common cold. Br J Prev Soc Med. 1976;30(3):193–196.
[6] Holmannová D, Koláčková M, Krejsek J. Vitamin C and its physiological role with respect to the components of the immune system. Vnitr Lek. 2012;58(10):743–749.
[7] Lykkesfeldt J, Poulsen HE. Is vitamin C supplementation beneficial? Lessons learned from randomised controlled trials. British Journal of Nutrition. 2010;103(9):1251-1259. doi:10.1017/S0007114509993229
[8] Wegmüller R, Tay F, Zeder C, Brnic M, Hurrell RF. Zinc absorption by young adults from supplemental zinc citrate is comparable with that from zinc gluconate and higher than from zinc oxide. J Nutr. 2014 Feb;144(2):132-6. doi: 10.3945/jn.113.181487. Epub 2013 Nov 20. PMID: 24259556; PMCID: PMC3901420.
[9] WHO. The World Health Report 2002: reducing risks, promoting healthy lives. Geneva: World Health Organization; 2002.
[10] IZiNCG; Brown KH, Rivera JA, Bhutta Z, Gibson RS, King JC, Lönnerdal B, Ruel MT, Sandtröm B, Wasantwisut E, Hotz C. Assessment of the risk of zinc deficiency in populations and options for its control. Food Nutr Bull. 2004;25:S99–S203
[11] Wegmüller R., Tay F., Zeder C., Brnic M., Hurrell R.F. Zinc absorption by young adults from supplemental zinc citrate is comparable with that from zinc gluconate and higher than from zinc oxide. J. Nutr. 2014;144:132–136. doi: 10.3945/jn.113.181487.